Page 50 - แนวทางการจัดบริการโรงพยาบาลสนามวัคซีน
P. 50
แนวทำงปฏิบัติส ำหรับเหตุกำรณ์ไม่พึงประสงค์หลังกำรได้รับวัคซีนโควิด 19 กรณีปฏิกิริยำ ที่
สัมพันธ์กับควำมเครียดจำกกำรฉีดวัคซีน (ISRR) กลุ่มอำกำรคล้ำยภำวะหลอดเลือดสมอง
เหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ภายหลังการได้รับวัคซีน อาจเกิดได้จากตัววัคซีน (Vaccine product
related reaction) คุณภาพของวัคซีน (Vaccine quality defect-related reaction) กระบวนการฉีดวัคซีน
(Immunization error related reaction) ภาวะวิตกกังวลต่อการได้รับวัคซีน (Immunization anxiety related
reaction) หรือเป็นเหตุการณ์ร่วมโดยบังเอิญที่ไม่เกี่ยวข้องกับวัคซีนหรือการฉีดวัคซีน (Coincidental event)
เมื่อมีการฉีดวัคซีนให้แก่คนจ านวนมากในเวลาเดียวกัน (Mass vaccination) จะมีโอกาสท าให้
พบอาการไม่พึงประสงค์ที่พบไม่บ่อยได้ เนื่องจากข่าวต่างๆ ที่รายงานเรื่องผลข้างเคียงของวัคซีน ท าให้เกิดความ
วิตกกังวลได้มาก โดยเฉพาะกับวัคซีนที่ไม่มีประสบการณ์การใช้วัคซีนวงกว้างมาก่อน รวมกระบวนการฉีดที่อาจท า
ให้เกิดความเครียดได้สูง ทั้งหมดนี้อาจท าให้เกิดปฏิกิริยาตอบสนองต่อความเครียดนี้เมื่อได้รับการฉีดวัคซีนได้
องค์การอนามัยโลกได้นิยามกลุ่มอาการจากปฏิกิริยาเหล่านี้ว่า Immunization Stress-Related Response
(ISRR)
Immunization Stress-Related Response (ISRR) หรือปฏิกิริยาความเครียดจากการรับวัคซีน
เกิดจาก 3 factor หลัก เรียกว่า Biopsychosocial factor ประกอบด้วย
1) Physiological เกี่ยวข้องกับอายุ เพศ น าหนัก เป็นปัจจัยเสริมให้เกิด ISRR ได้
2) Psychological พื้นฐานด้านจิตใจเป็นคนที่ค่อนข้างกังวล หรือเคยเจอเหตุการณ์การฉีดวัคซีน
3) Social ที่ไปกระตุ้นให้เกิดความกังวลได้ ส่งผลต่อจิตใจและร่างกาย
ทั้งนี้ acute stress response อาจเริ่มเกิดก่อนการฉีดวัคซีน การเห็นปฏิกิริยาคนรอบข้างที่ฉีด
วัคซีนรวมถึงสิ่งเร้า อุณหภูมิร้อน รอนาน เป็นสิ่งเร้าเสริม และภายหลังจากการรับวัคซีน ก็จะเกิดเหตุการณ์หลังฉีด
วัคซีน เช่น อ่อนแรง การแพ้ชนิดรุนแรง เจ็บ ปวด ตรงต าแหน่งที่ฉีด ISRR เป็นอาการทางกายที่เกิดขึ้นจริง
ที่ตอบสนองต่อภาวะความเครียดในการได้รับการฉีดวัคซีนร่วมกับอาการข้างเคียงที่เกิดตามปกติหลังได้รับวัคซีน
เกิดได้กับวัคซีนทุกชนิด ทุกรุ่นการผลิต (Lot)
อาการของ ISRR มีได้หลากหลาย เช่น เป็นลม ปวดเกร็งท้อง คลื่นไส้ ตามัว ความดันโลหิตสูง
หัวใจเต้นเร็ว อันเป็นผลจากการตอบสนองของระบบประสาทอัตโนมัติ ไปจนถึงอาการทางระบบประสาท
(Dissociative neurological symptom reaction: DNSR) เช่น อาการอ่อนแรง การเคลื่อนไหวของร่างกาย
ผิดปกติ ความผิดปกติของการทรงตัว พูดไม่ชัด อาการคล้ายภาวะหลอดเลือดสมองหรือชัก โดยส่วนใหญ่อาการ
มักเกิดขึ้นเร็วภายในไม่กี่นาทีหลังการฉีดวัคซีน แต่อาจมีบางรายเกิดช้าเป็นชั่วโมงหรือเป็นวันภายหลังการได้รับ
วัคซีน ISRR มักจะเกิดในผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย และพบมากในผู้ที่อายุน้อย
ISRR ที่พบในผู้ที่ได้รับวัคซีนมีอาการของระบบประสาท คล้ายอาการทางหลอดเลือดสมอง เช่น
ชา แขนขาอ่อนแรงภายหลังการได้รับวัคซีน โดยอาการเกิดขึ้นอย่างเฉียบพลัน ประมาณ 5-30 นาที ภายหลังการ
แนวทางการจัดบริการโรงพยาบาลสนามวัคซีน 40
