Page 246 - แนวทางการพัฒนาการจัดระบบบริการสุขภาพ

คู่มือแนวทางการอบรมหลักสูตรพระคิลานุปัฏฐาก (พระอาสาสมัครส่งเสริมสุขภาพประจำวัด-อสว.)

การทำกายภาพบำบัด
ผู้ป่วยผู้สูงอายุจะมีระบบการไหลเวียนเลือดไม่ดีบริเวณแขนและขาด้านที่อ่อนแรงหรือด้านที่ไม่มีความ

รู้สึก ทำให้เกิดการบวมของแขนและขาด้านนั้น ขณะนอนจึงควรใช้หมอนหรือวัสดุรองบริเวณที่บวมให้สูงขึ้น
กว่าลำตัว ขณะนั่งควรยกเท้าให้สูง และใช้หมอนรองใต้แขนที่อ่อนแรง นอกจากนั้นแขนขาที่อ่อนแรง หรือไม่ได้
เคลื่อนไหวเป็นเวลานาน มักเกิดการเหี่ยวลีบของกล้ามเนื้อ หรือเกิดการติดแข็งของข้อ ผู้ดูแลจึงควรกระตุ้น
ให้ผู้ป่วยเคลื่อนไหวหรือทำการเคลื่อนไหวให้ทุกข้อ เช่น ข้อนิ้ว ข้อศอก ข้อไหล่ ข้อสะโพก ข้อเข่าและข้อเท้า
โดยทำอย่างน้อยวันละ ๒ เวลา เวลาละ ๑๐ - ๑๕ ครั้ง ในแต่ละท่า และที่สำคัญจะช่วยให้ผู้ป่วยมีแรงเร็วขึ้น

การสื่อสาร ผู้ป่วยที่มีปัญหาพูดไม่ได้หรือพูดไม่ชัด ได้ยินเสียงแต่แปลความหมายของเสียงไม่ได้ เนื่องจาก
ประสาทสั่งการเสีย โดยเฉพาะผู้ป่วยที่มีอัมพาตของแขนและขาซีกขวา มักมีปัญหาในการพูด เช่น พูดไม่ได้หรือ

พูดตะกุกตะกัก ปัญหาในการสื่อสารนี้จะทำให้ผู้สูงอายุเกิดความทุกข์ทรมานใจ และอาจเกิดภาวะซึมเศร้า
ท้อแท้หรือหงุดหงิด ผู้ดูแลควรใจเย็นในการสื่อสาร อาจใช้การเขียน พูดด้วยน้ำเสียงทุ้ม ช้าๆ และใช้คำง่ายๆ สั้นๆ
ขณะพูดควรให้ผู้ป่วยได้เห็นหน้าผู้พูดหรือสามารถอ่านปากได้ หรือใช้สัญลักษณ์สื่อแทนคำพูด นอกจากนั้นผู้ดูแล
และครอบครัวควรตั้งใจฟัง ให้เวลากับผู้ป่วยในการคิดหรือตอบ เพื่อเปิดโอกาสให้ผู้ป่วยบอกสิ่งที่ตนเองต้องการ

การป้องกันการเกิดภาวะแทรกซ้อน ปัญหาของภาวะแทรกซ้อนที่พบได้บ่อยในผู้ป่วยสูงอายุได้แก่
การเกิดแผลกดทับการยึดติดของข้อ การขาดอาหาร การหกล้ม การติดเชื้อ เช่น โรคปอดบวม ทางเดินปัสสาวะอักเสบ
ดังนั้นผู้ดูแลจึงควรหมั่นทำความสะอาดร่างกายให้ผู้ป่วย และดูแลผิวหนังให้ชุ่มชื้นโดยการทาโลชั่นอยู่เสมอ

พลิกตะแคงตัวอย่างน้อยทุก ๒ ชั่วโมง เปลี่ยนอิริยาบถ จัดหาที่นอนที่นุ่ม หรือหาอุปกรณ์เสริม เช่น ที่นอนลม
ฟองน้ำ และระวังการสำลักอาหารหรือน้ำลาย
การดูแลทางด้านจิตใจและอารมณ์ ผู้ป่วยสูงอายุส่วนมากมักมีอาการซึมเศร้า ก้าวร้าว ร้องไห้ อาจ
เนื่องจากความผิดปกติในสมอง การไม่สามารถช่วยเหลือตนเองได้ ต้องพึ่งพาผู้อื่นหรือการเปลี่ยนแปลงบทบาท
ผู้ดูแลและครอบครัวควรให้ความสนใจ เอาใจใส่ พูดคุย ให้กำลังใจ ให้ความเคารพ ยอมรับในการตัดสินใจ
และมีความกระตือรือร้นในการดูแลอย่างสม่ำเสมอ หรือปรับเปลี่ยนบรรยากาศให้ผู้สูงอายุรู้สึกสดชื่น หลีกเลี่ยง

เหตุการณ์ที่ทำให้เกิดความกระทบกระเทือนใจ
การจัดสถานที่และสิ่งแวดล้อม สถานที่ควรเป็นที่ผู้ป่วยคุ้นเคย เพื่อเกิดความมั่นใจในการที่จะทำกิจวัตร
ประจำวันต่างๆ และเป็นการกระตุ้นความทรงจำ ถ้าจำเป็นต้องเปลี่ยนสถานที่ หรือเคลื่อนย้ายสิ่งของเปลี่ยนไป
จากเดิม ควรอธิบายให้ผู้ป่วยทราบก่อน และจัดให้มีคนอยู่ด้วยเพื่อให้เกิดความมั่นใจในกรณีที่ผู้ป่วยลุกนั่งหรือ
พอช่วยเหลือตัวเองได้บ้าง เตียงนอนควรเป็นเตียงเตี้ยและมีที่จับเพื่อให้ผู้ป่วยสะดวกในการลุกนั่งหรือยืน แต่ถ้า

ไม่สามารถช่วยเหลือตนเองได้เลย ควรเป็นเตียงสูงเพื่อสะดวกในการดูแลของผู้ดูแล ที่นอนไม่ควรนุ่มหรือแข็ง
เกินไป สิ่งแวดล้อมควรจัดบริเวณภายในห้องให้เป็นระเบียบ สะอาด อากาศถ่ายเทได้สะดวก ของใช้ที่จำเป็น
ควรวางไว้ข้างที่ผู้ป่วยเห็นและสามารถหยิบได้ง่าย
เพศสัมพันธ์ ผู้ป่วยยังคงมีเพศสัมพันธ์ได้ แต่บางรายมีความต้องการทางเพศลดลง จึงทำให้การมี
เพศสัมพันธ์ของผู้ป่วยและคู่สมรสเปลี่ยนแปลงไป บางครั้งผู้ป่วยและคู่สมรส มีความกลัวว่าเมื่อมีเพศสัมพันธ์
จะทำให้ผู้ป่วยมีอาการแย่ลง นอกจากนี้ยาบางตัวอาจทำให้เกิดความผิดปกติเกี่ยวกับเพศสัมพันธ์ โดยเฉพาะ

ในผู้สูงอายุชายดังนั้นคู่สมรสจะต้องมีความเข้าใจและสามารถปรึกษากับแพทย์หรือพยาบาล

เอกสารอ้างอิง และแหล่งค้นคว้าเพิ่มเติม :
๑. งานการพยาบาลป้องกันโรค และส่งเสริมสุขภาพ

๒. ภาควิชาพยาบาลศาสตร์คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี

๑๗๐